Paranın icadından kripto paralara! Bitcoin nedir? Ne değildir?

Tarih

Paranın icadından bugüne bitcoinlere varan serüvene bir gözatmak bazı şeyleri yeniden hatırlamak istedim. Sonrasında da bugünün gündemi olan bitcoin ve kriptoparaları izah etmek istedim. Beraber inceleyelim.

Özellikle bitcoin güvenli midir? Yok Caiz midir? Hacklenebilir mi?

Eskiden insanlar ihtiyaçları için çalışırken kimisi tarımcılık, kimisi hayvancılık yapardı. Aralarında ürünleri belirli oranlarda takas yaparlardı. Alışverişin ilk formu bu şekildeydi.

Tavukları olan kişi belki yumurta karşılığında fırıncıdan ekmek, sütçüden süt veya çiftçiden sebze alabilirdi.

Sonra bunun zor olması sebebiyle kıymeti, değeri herkes tarafından kabul edilen Altın, Gümüş gibi madenlerden yapılan paralar takas amacıyla kullanılmaya başlandı. Böylece ilk Altın sikkeyle verilen değer üzerinden takas yapılmaya başlandı. 1 Gümüş sikkenin değeri 1 altın sikkeye göre farklıydı aslında ilk kur ve kur farkıda bu şekilde oluşmuştu.

Bilindiği üzerede lidyalılardan sonra da ilk paralar devreye girmişti.

Ve yine zamanla bunun getirdiği fiziksel zorluklar nedeniyle bu sistemden de vazgeçildi. Bunun ilk örnekleri çin hanedanları dönemindeydi.

Özel işlemeli deri paraları takas aracı olarak kullanıyorlardı.
Daha sonra 13.yüzyılda kağıt uygulamaları avrupada başladı. Bunlar senet gibi altın paraların takas kağıtlarıydı.

Osmanlı kağıt parayı 1840’da, Avrupa’dan sonra kullanmaya başladı. “Kaime” adı verilen ilk Osmanlı kağıt para elle yapılıyordu. 1915’de Osmanlı hükümeti parasında bazı değişiklikler yaptı ve adını “Evrak-ı Nakdiye” olarak değiştirdi.

Ancak avrupadaki ilk formu olan kağıt paraların adı BankNote yani bankadaki altının not kağıdı şeklindeydi. Anlamı temsili altından ibaretti.

(Osmanlı Banknotlarından bir örnek)

Bir süre sonra bu gelişim devam etti. Para şekil değiştirmedi ancak kullanım kolaylığı oluştu. Bunlar banka hesapları, kredi kartları ve banka kartlarıydı. Telefondan bir hesaptan bir hesaba para gönderilebiliyor ve
bu işlemler çift taraflı yetkili kurumlar tarafından onaylanarak işlem tamamlanıyor. Finansal para sistemleri bugün hala bu şekilde kullanılıyor. Gözle görülmeyen hesaplardan rakam olarak bulunan paralar hesaptan hesaba ulaştırılıyor. Bunu bankalar ve devlet(ler) organize ediyor. Visa, Mastercard gibi kurumlarda aynı şekilde aktarım işlemlerini yönetiyor ve tasdik ediyor.

Bitcoin ve Blockchain

Günün birinde Satoshi Nakamoto isminde(muhtemelen fake) bir kişi torrent ağ yapısındaki mantığı neden finansal sistemlerde kullanmayalım diyor ve blockchain teknolojisini bankaların ve devletlerin organize ettiği Finansal para sistemi yerine kullanıyordu.

(bitcoin.org da ilk ilan edildiğinde yazılan makale)

Bir merkez bankasına bağlı sistemler Merkezi (central)
Bankaların ve Merkez bankalarının olduğu sistemler Dağıtık (Decentral)
Bitcoin ağı gibi blockchain ağları ise dağınık - Ademi Merkeziyetçi (ditrubuted)

Bu ademi merkeziyetçi sistem finansal varlıklardaki güvenirliliği bilgisayarlar ve matematiksel şifreleme ile sağlıyor. Basitçe blockchain şu şekilde.

Her blok bir veri barındırıyor ve aynı zamanda kendinden önceki bloğun parmak izini (hash) bulunduruyor. Bu şekilde birbirleri ile bağlantılı DNA gibi sarmal bir yapısı oluyor.

Her blok yapısı itibariyle 1 Mb yada 8 Mb gibi bir büyüklük olarak ortaya çıkıp kendi öz datasını, bu datanın şifreli parmak izi (hash) ve kendinden önceki blokun şifreli parmak izini taşır.

Bu data bir bitcoin bilgisini içerir. Kimden kime ne kadarlık tutarda bir bitcoin gönderildiğini

Bu verinin şifreli parmak izini ve önceki bloğun parmak izini de taşır.

Ve yapısal anlamda şu şekilde gözükür.

Bu yapı sahte blok yada yalan beyana müsaade etmeyen mantıksal - matematiksel bir yapı oluşturur.

İlk blok genesis yani oluşturma bloğu olduğu için önceki blok bilgisi yoktur.

Hemen ağ tarafından sahte olan blok yalanlanır ve geçersiz sayılır.

Basitçe Blok zinciri teknolojisi (blockchain) bu şekilde çalışır.

Bazı temel prensipleri vardır bu sebeple bitcoin’in. Bir bitcoin kimden kime gitmiş bilinir. Sırayla bloklar takip edilirse tüm işlem geçmişi görüntülenir. Ademi merkeziyetçi olduğu için tüm işlemleri herkes tutar ve taşır.

Bu sayede kripto paralar aslında son derece şeffaf bir finansal sistem olarak çıkar karşımıza. Kriptolojisi sadece banka gibi kurumlara gerek bırakmayan bir onay mekanizması için çalışır. Yoksa bir bitcoin ağında kazanılan bir para elden ele nasıl geçmiş ve kullanılmış tüm ağ kullanıcıları tarafından bilinir. Bu durum bu sistemin en şeffaf ve güvenilir tarafıdır.

Analiz

Şuan türkiyede birkaç kripto para borsası vardır. Bunların işlem hacimleri şu şekildedir.

Detaylı incelemek için şuraya bakabilirsiniz.

Türkiyede kripto para kabul eden iş yerleri mevcuttur. Bunların listesine de buradan ulaşabilirsiniz.

Özetle insanlık varlıklara değer biçmiş bu değerlere göre takas etmiş sonra bu değerleri temsil etsin diye emtia denilen madenleri kullanmış altın, gümüş gibi daha sonra bunları da temsilen banka notları olan banknotları kullanmış bugüne gelmiştir. Gelecek Blokzinciri (blockchain) teknolojisi sayesinde ademi merkeziyetçi şeffaf, izlenilebilir takip edilebilir kripto paraların olacaktır.

Türkiye bu konuda önemli bir finans merkezi ve borsaların olduğu önemli bir nokta olabilir. Bugün buna adım atmak geleceğin önemli bir oyuncusu olmak anlamına gelecektir.

Çünkü 13.01.2018 itibariyle piyasada 1375 ayrı kripto para tedavülde olup toplam piyasa değerleri 741.492.791.069 dolara tekabül etmektedir.

Kaynak

Bazı kaynaklar incelemeniz için:

• Sakarya Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırma Merkezi (İSEFAM) tarafından hazırlanan Kripto Para raporunu buradan okuyabilirsiniz.

• Dünyada hangi ülkelerde nasıl bir kripto para var buradan haritadan inceleyebilirsiniz.

• Hangi kripto paranın pazar değeri nedir hacmi nedir incelemeniz için buraya bakabilirsiniz.

• Cambirdge Üniversitesi Global kripto para çalışmasını da buradan okuyabilirsiniz.

• Detaylı olarak bitcoin açılış manifestosunu buradan okuyabilirsiniz.

• Diyagramların alındığı video burada.

• Resimlerin alındığı yazı burada

• Tübitak Blokzincir teknolojisi hakkında bir bölüm kurmuş buradan ulaşabilirsiniz.